IKONOGRAFIKA Andrzej Binkowski: 2016-05-29

piątek, 3 czerwca 2016

Maryja Wsparcie Chorych

Dzisiaj, 03 czerwca 2016 roku zakończyłem pisanie ikony którą rozpocząłem przed chorobą w lipcu 2015 roku. Dziękuję Bogu i Matce Przenajświętszej że siły mi wróciły i mogę kontynuować pisanie ikon na chwałę Bogu i pożytek ludziom.

http://niedochod.cba.pl/LP/index2.php

środa, 1 czerwca 2016

Ikony w Szczecinie

Serdecznie zapraszam wszystkich Szczecinian, a szczególnie młodzież, na duchowe spotkanie z ikoną.

Pozdrawiam młodych plastyków i szczerze wierzę, że i wśród Was będący tacy, którzy zafascynują się tą starą sztuką, bo jest ona jest ciągle aktualna i wyjątkowo uczy być wrażliwym i głęboko ludzkim.

Niech Was Bóg Błogosławi!!!

poniedziałek, 30 maja 2016

Święty Faustyn Patron Kaszubów

Ikona Święty Faustyn Patron Kaszubów. 43 x 60cm. Zakończylismy pisanie 28 maja 2016r. Ikona przeznaczona do Pustelni Franciszkańskiej w Polanowie.

Pisała (malatura) Renata Kowalczyk.

Projekt i przygotowanie podobrazia Andrzej Binkowski

Już modli się w Pustelni za pielgrzymów.

Subskrybuj: Posty (Atom)

Wystawy ikon - Andrzej Binkowski

WYSTAWY:

Ikony autorstwa Andrzeja Binkowskiego znalazły się na wystawach indywidualnych w Pile (1. Galeria PWSZ, 2. Kościół Świetej Rodziny, 3. Kościół Św. Józefa Oblubieńca),

4. w Lądzie nad Wartą (klasztor pocysterski i Salezjańskie Semianrium Duchowne),

5. Czaplinku w Kościele pw. Świętej Trójcy,

6. w Czarnkowie w Miejskim Centrum Kultury jako element otwarcia Roku Kulturalnego 2009/2010,

7. na wystawie zbiorowej brytyjskiej grupy artystycznej Eclusier w Londynie, w galerii przy Covent Garden.

2010:

8. Zespół Szkół Salezjańskich w Pile,

9. Szkoła Policji w Pile (wystawa zbiorowa),

10. kościółek w Muzeum Kultury Ludowej w Osieku n/Notecią,

11. Polanowski Ośrodek Kultury i Sportu w Polanowie z okazji 700lecia Miasta Polanów i konsekracji, Sanktuarium na Świetej Górze Polanowskiej,

12. ponownie Skansen w Osieku.

13. Od 10.10.2010 w ramach Tygodnia Kultury Chrześcijańskiej wystawa ikon w Muzeum Ziemi Krajeńskiej w Nakle Nad Notecią

14. Od 28 listopada 2010 do końca roku wystawa w Kaplicy w Parafii Świętej Rodziny w Słupsku.

2011:

15. Od 17 lutego do 03 marca 2011 wystawa w Trzcianeckim Domu Kultury w ramach Dni Kultury Chrześcijańskiej.

Od IKONA A. Binkowski materialy medialne

16. Od 07.04.2011 do 28.04.2011 wystawa IKONA POLSKA w galerii Pilskiej Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej

17. Od 28.04.2011 wystawa IKONA POLSKA w Muzeum Kultury Ludowej w Osieku Nad Notecią wystawa trwa do października 2011r.

18,19,20 - Od 29.05.2011 do września 2011 wystawa zbiorowa Zeit / Time in Saathain w Niemczech, potem w Raciborzu i następnie w Szubinie.

21. Od 18.10.2011 wystawa w Muzeum Regionalnym w Szczecinku z okazji Dni Kultury Chrześcijańskiej.

Od IKONA A. Binkowski materialy medialne

22. Od 07.12.2011 roku do lutego 2012 - ikony goszczą w kaplicy dolnej kościoła p.w. Św. Maksymiliana Kolbe w Słupsku.(wywiad - http://kolbe.slupsk.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=321&Itemid=1

23. Od 10 marca do 05 maja 2012 roku wystawa IKONA POLSKA W LUBOSTRONIU - prezentacja mojego dorobku w pięknym klasycystycznym zespole parkowo-pałacowym w Lubostroniu.

http://www.palac-lubostron.pl/

24.Wystawa coroczna w Muzeum Kultury Ludowej w Osieku nad Notecią - maj 2012 do wrzesień 2012

25. Udzial w Ogólnopolski Biennale Plastyki Dąbrowa Górnicza 2012 /wyróżnienie/ - do końca 2012 roku

26. Wystawa w Muzeum Ziemi Wałeckiej - październik 2012

27. Wystawa w Centrum Spotkań Europejskich w Białogardzie - październik 2012

28. Wystawa w Muzeum Ziemi Szubińskiej - listopad/Grudzień 2012.

29. Ikony w kaplicy Parafii Św. Jana Bosko w Pile luty.marzec 2013

30. Wystawa w Muzeum Zamek Opalińskich w Sierakowie - 05.04.2013 do 15.05.2013

31. Wystawa w Galerii Masarnia w Grodzisku Wielkopolskim. Sierpień, wrzesień 2013

32. Wystawa w Parafii Matki Bozej Wspomożenia Wiernych w Aleksandrowie Kujawskim. (Galeria zdjeć)

33. Wystawa w Parafii Sw. Jakuba Apostoła w Sławianowie koło Złotowa.

34. Wystawa - koncert w parafii Najświętszej Maryi Panny w Pile, 22.04.2014

35. Wystawa w Złotowskim Centrum Aktywności Społecznej "Ikona - sztuka sakralna, Cerkiew - architektura" - maj, czerwiec 2014

galeria z wernisażu (ze stron www/Zlotowskie.pl)

36. Wystawa w Krajeńskim Domu Kultury w Krajence.

fotorelacja z wystawy (PZL24)

37. "Zobaczyć przez obraz, uslyszeć przez dźwięk"

wystawa w Kościele p.w. Ducha Świętego w Bydgoszczy 14.12.2014 do 15.01.2015:

Recenzja z wystawy: (kliknij)

38. Stała wystawa w Sanktuarium w Górce Klasztornej. Od czerwca 2015.

39. Wystawa w Liceum Plastycznym w Szczecinie, 03.06.2016 do 10.06.2016 (http://niedochod.cba.pl/LP/index2.php)

40. Wystawa zbiorowa OPOWIEŚCI WIGILIJNE, Bydgoszcz, Galeria Wieża Ciśnień, grudzień 2017

O WYSTAWIE (kliknij)

41. Wystawa PIĘKNO NAS WYZWOLI, Muzeum Kultury Ludowej w Osieku Nad Notecią, maj - wrzesień 2018

O WYSTAWIE (kliknij)

42. STAŁA OBECNOŚĆ IKON W SANKTUARIUM MATKI BOŻEJ BRAMY NIEBIOS NA ŚWIĘTEJ GÓRZE POLANOWSKIEJ. ZBIÓR BĘDZIE UZUPEŁNIENY SYSTEMATYCZNIE O NOWE IKONY

Bp Rino Fisichella - Kontemplujmy oblicze Chrystusa

Refleksje nad Listem apostolskim «Novo millennio ineunte»

«Do pełnej kontemplacji oblicza Pańskiego nie możemy dojść o własnych siłach, ale jedynie poddając się prowadzeniu łaski» (Novo millennio ineunte, 20). Te słowa Jana Pawła II mogą stać się punktem wyjścia refleksji nad drugim rozdziałem Listu apostolskiego Novo millennio ineunte. Bez wahania można stwierdzić, że zawiera on bogatą chrystologię wyrażoną w głębokich słowach. Rzeczywiście, zagłębiając się w tajemnicę Chrystusa, człowiek coraz bardziej czerpie z mądrości słowa Bożego, nauczania soborów, wielkich Ojców i mistrzów minionych wieków i ze świadectwa świętych. Można powiedzieć, że wielość źródeł układa się w harmonijną całość, która jednoczy elementy jedynego misterium. Z drugiej strony, do prawdziwej kontemplacji oblicza Chrystusa dochodzi się wyłącznie w takiej mierze, w jakiej człowiek otwiera się na działanie łaski, która kształtując serce i umacniając umysł prowadzi ścieżkami, którymi bez jej pomocy nie można podążać.

List Ojca Świętego na zakończenie Wielkiego Jubileuszu zachęca do poważnego podejścia do planów duszpasterskich, których siła działania wynika nie z mnożenia środków do ich realizacji, lecz z ewangelicznej prostoty. Jan Paweł II używa dobitnych słów: «Nie łudźmy się: bez takiej postawy duchowej na niewiele zdałyby się zewnętrzne narzędzia komunii. Stałyby się bezdusznymi mechanizmami, raczej pozorami komunii niż sposobami jej wyrażania i rozwijania» (Novo millennio ineunte, 43). Zatem, aby Kościoły partykularne w coraz większym stopniu realizowały orędzie, które przeznaczone jest dla wszystkich, konieczne jest, aby «na nowo rozpoczynać od Chrystusa», aby ukazać naszym współczesnym najważniejsze rysy Jego oblicza. Jubileusz postrzegaliśmy jako «wpatrywanie się w tajemnicę Wcielenia Syna Bożego» (Incarnationis mysterium, 1), a «Kościół przeżywał (...) wielką radość, oddając się kontemplacji oblicza swego Oblubieńca i Pana» (Novo millennio ineunte, 1). Stąd «gdy po zakończeniu Jubileuszu powracamy na zwyczajną drogę, (...) bardziej niż kiedykolwiek wpatrujemy się w oblicze Pana» (tamże, 16). Jak widać, temat «kontemplacji oblicza Chrystusa» często powraca w ostatnich dokumentach Papieża, dlatego zasługuje na to, aby zdecydowanie zaproponować go jako solidny fundament teologiczny dla programów duszpasterskich, które bez podstaw przemyślanej wiary mogłyby stać się zlepkiem różnorakich inicjatyw.

Historię zbawienia z łatwością można ukazać jako wciąż postępujące odkrywanie przez człowieka oblicza Bożego. Słowa Psalmisty: «Szukam, o Panie, Twojego oblicza» (Ps 27 [26], 8), wskazują na niepokój towarzyszący wędrówce człowieka, który ustanie dopiero wtedy, gdy w najwyższym stadium kontemplacji będzie on oglądał Boga «twarzą w twarz». Dobrze znane są najważniejsze etapy tej wędrówki. Jej plan może zrodzić się z niepokornej prośby Mojżesza: «Spraw, abym ujrzał Twoją chwałę» (Wj 33, 18); prośby, która tylko po części może być spełniona, bo «nie można oglądać oblicza Boga i pozostać przy życiu». Dawne przymierze zabrania czynić jakiegokolwiek obrazu Boga (Wj 20, 4). Można słuchać Jego głosu, nie można jednak zobaczyć Jego oblicza. W tym kontekście znacząca jest teofania opisana przez proroka Izajasza. Jego oczy «widziały Pana», lecz w przedziwny sposób serafin rozżarzonym węglem oczyścił wargi proroka, nie zaś jego oczy (Iz 6, 6).

Niewidzialność Boga znika w misterium Jego Wcielenia. W Jezusie z Nazaretu Bóg nie tylko przemawia ludzkim językiem, lecz przyjmuje także ludzkie oblicze, dzięki któremu staje się rozpoznawalny. Oczywiście autorów Nowego Testamentu bardziej niż opis rysów ciała Chrystusa interesuje Jego słowo. To, kim On jest, ważniejsze jest od Jego wyglądu. Jeśli z jednej strony jest On logosem Ojca (J 1, 1), to nie można też zapominać, że jest także Jego «obrazem» (Kol 1, 15). Określenie to skupia ogromny ładunek semantyczny, który uwypukla jednocześnie zgorszenie wiary chrześcijańskiej, bo «obraz», jaki się tu wyłania, jest faktycznie wyobrażeniem historycznym. To nie przypadek, że kultura grecka mówiąc o «obrazie» wskazuje na odbicie (ikonę) oblicza rzeczywistego, konkretnego i historycznego, które nie pozostawia miejsca fantazji.

Jeśli Jezus jest «alfabetem Bożym» — by posłużyć się ulubionym wyrażeniem von Balthasara — jest On także Tym, który może powiedzieć: «Kto widzi Mnie, widzi także i Ojca» (por. J 14, 9). Wzajemna relacja pomiędzy «słowem» i «obliczem» nie ma cech alternatywy, lecz posiada charakter komplementarny; poprzez zgłębianie treści aktualizuje wizję tajemnicy. Piękno Jezusa Chrystusa sprawia, że nie można poprzestać na zgłębianiu treści Jego przesłania, lecz wymaga pójścia dalej, aż do kontemplacji Jego osoby. Piękno Jezusa ma wartość teologiczną, której znaczenie nie jest drugorzędne, ponieważ znajduje ono odzwierciedlenie nie tyle w wizerunkach, które znamy, co w przyciągającej uwagę Jego wiarygodności i jedności duchowej. Z oblicza Jezusa z Nazaretu promieniuje prawda Boga i o Bogu. Może On «mówić» o Ojcu, ponieważ na swym obliczu nosi znamiona doskonałego podobieństwa do Niego. Bo faktycznie w Jezusie «mieszka cała Pełnia: Bóstwo, na sposób ciała» (Kol 2, 9). Jego oblicze, jako wyraz tożsamości osobowej, mówi coś, czego słowo nie może przekazać w sposób pełny. Twarz, nos, uszy, oczy i usta tworzą narzędzia komunikacji, które składają się na ekspresywną harmonię oblicza.

Byłoby niewybaczalnym uproszczeniem, gdyby teolodzy i duszpasterze zlekceważyli ten wymiar. Spory ubiegłych wieków, którym kres położyło potępienie tez ikonoklastycznych na drugim Soborze Nicejskim (787 r.), nie wnosiły nic ponad ponowne wskazanie na znany od zawsze dylemat: «Któż to jest ten Syn Człowieczy?» (J 12, 34). Jego słowo nie jest mniej ważne od Jego wyglądu, ponieważ i jedno, i drugie wskazuje na konkretny charakter logosu, na Jego wcielone istnienie w świecie. Dwa obrazy, na które wskazuje Jan Paweł II: «oblicze bolesne» i «oblicze Zmartwychwstałego», stanowią samo centrum tajemnicy wiary i domagają się jej przyzwolenia. Oblicze Ukrzyżowanego, przemienione bólem, jest nie do rozpoznania — jemu też doskonale odpowiada opis z czwartej pieśni Sługi Pańskiego u proroka Izajasza: «Jego wygląd i postać jego była niepodobna do ludzi» (Iz 52, 14). A jednak to do tego właśnie oblicza wiara zwraca się słowami Psalmisty: «Tyś najpiękniejszy z synów ludzkich» (Ps 45 [44], 3). Oblicze Zmartwychwstałego przyjmuje rysy opisane już przez ewangelistę w przemienieniu na górze Tabor: «jaśniejące». Świetlista jasność w tym przypadku nie oślepia, lecz wprawia w uniesienie kontemplacyjne. Jego oblicze staje się bramą światła, które oświeca ziemskie życie.

Wobec wyzwania, jakie stawia przed nami misterium, powracają pełne mądrości słowa Jana Pawła II: «W rzeczywistości jednak, choć można było oglądać ciało Jezusa i dotykać go, jedynie wiara zdolna była przeniknąć do końca tajemnicę tego oblicza» (Novo millennio ineunte, 19). W niektórych słowach Papieża powraca echem powiedzenie św. Augustyna: habet namque fides oculos suos. To właśnie «oczy wiary» są tym, co pozwala teologowi pokroju Rousselota zrozumieć wartość łaski nadprzyrodzonej wiary jako formy duchowej sympatii, która jako taka jest postrzegana i prowadzi ku konieczności rozumnego podejścia do miłości. Zatem to nie przypadek, że Ewangelie łączą wyrażenia «nie wierzyć» i «nie widzieć» oraz potępiają tych, którzy «widząc» zatrzymują się na wyglądzie lub fenomenie, rezygnując z pragnienia wejścia w głębię znaczenia, które niesie z sobą znak (por. J 6, 26). Stąd «wiara» nie może ograniczać się do przyjęcia przesłania, lecz dzięki niemu powinna starać się «zobaczyć» Jezusa jako Syna Bożego, który jest pośród nas.

Euzebiusz z Cezarei w swej Historii Kościelnej pozostawił szkic pierwszego obrazu Jezusa. «Ponieważ wspomniałem o tym mieście [Cezarei Filipowej], uważam, że nie godzi się pominąć opowiadania, które warto w pamięci przechować także dla następców naszych. Otóż niewiasta, cierpiąca na krwotok, która, jak to wiemy z świętych Ewangelii, u Zbawiciela naszego znalazła uwolnienie od swego cierpienia, miała stąd właśnie pochodzić, a w mieście dom jej nawet pokazują. Przetrwały tam ponadto prawdziwe pomniki dobrodziejstwa, wyświadczonego jej przez Zbawiciela. Na wysokim bowiem kamieniu, tuż przy drzwiach jej domu, stoi spiżowy posąg niewiasty, która zgina kolana i wyciąga swe ręce przed siebie, jak błagalnica; naprzeciwko niej mieści się postać druga, z tego samego kruszcu, wyobrażająca mężczyznę, stojącego w płaszczu wspaniale zarzuconym, z ręką wyciągniętą ku niewieście. (...) [Mówiono, że rzeźba ta oddaje wyobrażenie Jezusa. Stała tam jeszcze w naszych czasach i widzieliśmy ją na własne oczy, kiedy bywaliśmy w tym mieście.] I nic w tym dziwnego, że starzy poganie, którzy doświadczyli dobrodziejstw Zbawiciela naszego, taki wystawili pomnik. Widziałem przecie wizerunki apostołów Jego, Piotra i Pawła, a nawet samego Chrystusa, zachowane w malowanych obrazach. Rzecz zrozumiała, bo starzy według swego zwyczaju czcili ich w ten właśnie sposób, a bez żadnej głębszej myśli, jako swych zbawicieli» (VII, 18; Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościelna. O męczennikach Palestyńskich, Wydawnictwo WAM, Kraków 1993, s. 327-328; reprint z wydania I: Poznań 1924).

Zarówno tradycja wschodnia, jak i zachodnia pragnęły ukazać oblicze Jezusa. Wschód jednak potrafił lepiej zachować tradycję ikony — w niej to wyraził formę uprzywilejowaną modlitwy i kultu. Wschód ewidentnie pozostaje Janowy, ponieważ kładzie nacisk na wygląd. Zachód zaś żyje duchem Pawłowym, gdyż uwypukla zasłuchanie wiary. Czyż nie są to — jeśli można użyć wyrażenia Jana Pawła II — owe dwa płuca, którymi oddycha Kościół? Ikona prawdopodobnie może stać się syntezą tych dwóch tradycji: aby wejść w misterium, które ona sama ukazuje, trzeba się w nią wsłuchać i wpatrywać. Spojrzenie i wsłuchanie się muszą wyrazić się w celebracji, w której powołanie i kontemplacja misterium osiągają punkt kulminacyjny.

Zatem oblicze Chrystusa zaprasza do zagłębienia się w tajemnicę. W tym obliczu spotykają się oblicza wszystkich ludzi, lecz żadne z nich go nie zastąpi. Jeśli w obliczu Ukrzyżowanego możemy rozpoznać nasz własny ból, to w blasku chwały Zmartwychwstałego widzimy wyjście poza wszelkie granice, ze śmiercią włącznie, a wszystko to w perspektywie życia, które nigdy się nie skończy.

Bp Rino Fisichella
Rektor Papieskiego Uniwersytetu Laterańskiego

Osobiste

Moje motto;
W mojej pracy bazą jest wiara i ogromnie obszerna historia ikon. Szeroka tematyka mocno związana z cywilizacją, tak stara, że chowa w przeszłości cząstki piękna i przesłań, w rozlicznych dziełach o których zapominamy. Moje natchnienie to właśnie odszukiwanie i przypominanie. Do tego to zadanie zlecone przez instancję najwyższą, którego podjęcie się i wykonanie jest niesamowitym zaszczytem. Kolejka tematów jest nieskończona. Ważne by być w stanie sprostać zadaniu i spełnić warunki jakie ono wymaga.
Oby Bóg dał łaskę ciągłego "natchnienia" do tej pracy.

Przed informacjami o mnie muszę umieścić listę przyjaciół, którzy wspierają mnie konsekwentnie na drodze która ikonami jest znaczona. Należą się im nadzwyczajne podziękowania. Dzięki Nim pokonuję przeszkody, wzmacniam się w wierze i uczę sztuki ikonopisania. Dzięki nim ta droga przynosi owoce w postaci wystaw i spotkań poświęconych sztuce sakralnej oraz możliwości poznawania coraz to nowych wspaniałych osób i wzbogacania się tymi kontaktami.
Oto Oni, sprawdzeni w "boju i pokoju":

- ks. Janusz Jędryszek - budowniczy i kustosz Sanktuarium Maryjnego Na świętej Górze Polanowskiej. Przelożony tego przybytku Matki Bożej Bramy Niebios

- ks. Rafał Szwedowicz, obecnie w Szczecinie. (http://rafalszwedowicz.blogspot.com/)

- ks. prałat Ryszard Ryngwelski - proboszcz parafii p.w. Św. Józefa Oblubieńca w Pile, (www.parafia.bntech.pl)

- Pan Ryszard Biela - wspierający mnie bezustannie swoim optymizmem (i nie tylko) , właściciel pilskiej firmy Mega-Pol.

Zmarł. Panie Boże. modlę się za duszę Jego. Bądź mu łaskawy.

- Pan Roman Skiba, z-ca dyrektora Muzeum Okręgowego W Pile i Muzeum Kultury Ludowej w Osieku Nad Notecią.

- Jolanta Dąbrowska-Binkowska, moja żona, która seukndowała mojej pasji ibyła pierwszym krytykiem projektów i napisanych ikon. Zmarla 16 stycznia 2013 roku. Miej Ją Boże w swojej opiece!

- art.plas. Renata Kowalczyk, pisząca ze mną ikony w ramach pracowni AGIOS. Artystka o doskonałym warsztacie i odkrywanej pasji do ikon. Uczy się ode mnie a ja od niej.

O Autorze:
Urodził się w Warszawie w 1955 roku. Od roku 1982 zamieszkuje w Pile.
Z zawodu jest poligrafem. Jednak to grafika była jego pasją od dzieciństwa.
W czasach nauki szkolnej nauczycielami grafiki i technik graficznych byli wykładowcy warszawskiej ASP. I choć jego życie zawodowe związane było do roku 2007 z poligrafią, to powołanie artystyczne dawało o sobie znać cały czas.
Przed przeprowadzką do Piły pracowal w pracowni graficznej przy wydawnictwie KAW na Wilczej w warszawie. Spora ilość projektów wydawniczych realizowanych przez KAW w latach 1979-1982 powstała przy wsparciu autora. Po przeprowadzce do Piły skupił się głównie na poligrafii. Od roku 1990 do 2000 prowadził własną firmę reklamową, gdzie wykorzystał zarówno pasję do sztuki jak i wiedzę i doświadczenie w poligrafii. Pracował również jako grafik komputerowy.
Od roku 2000 był kierownikiem, potem dyrektorem i członkiem kadry kierowniczej dużej drukarni opakowań w Pile.
Od roku 2007 jest na rencie i od tegoż roku zajmuje się pisaniem ikon, co połączone jest ze studiowaniem sztuki sakralnej, zarówno technik jak i historii.Ikony są dla niego odkryciem od pobytu na Krecie i przypadkowej wizycie w zagubionym gdzieś w górach klasztorze grekokatolickim. Od tego czasu intensywnie studiuje literaturę z tej dziedziny, zwiedza muzea i wystawy starając się poznać sekrety mistrzów ikonografii
Pisze ikony reliefowe, starając się odtwarzać techniki przygotowania podobrazia rzadko spotykane na przestrzeni wieków.

Był prezesem Oddziału Pilskiego Plastyków Artystów RP., oraz wizeprezesem Krajeńskiego Oddziału Związku Artystów Plastyków. Obecnie członek Związku Polskich Tworców Sztuki.

oraz członkiem Towarzystwa Miłośników Sztuki Sakralnej (http://www.tms-sacr.eu)

Piszę ikony. Jestem przekonany, że to dar Boży . Pisanie ikon i upowszechnianie ich przesłania wśród katolików - to misja do której się przyłączam. AB

Możliwość pisania ikon dla ikonopisa to niesłychana nagroda, ale i każdorazowy egzamin z wiary, uczciwości, pracowitości, miłości do ludzi i słuchania sumienia, Słowa Bożego. AB